>> Đồng minh Mĩ – Nhật và quan hệ Trung – Nhật.

Cùng với trọng tâm chiến lược của Mĩ chuyển sang Đông Á, quan hệ tam giác Mĩ – Trung – Nhật đang trở nên phức tạp và khó lường. Những biến số, ẩn số trong mối quan hệ này ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình chính trị và an ninh khu vực. Dưới đây là bài phân tích của nguyên Tổng lãnh sự Trung Quốc tại Osaka Nhật Bản Vương Thái Bình về vấn đề “Đồng minh Mĩ – Nhật và quan hệ Trung – Nhật” được đăng trên Tân Hoa Xã. Ngày 2/8, chính phủ Nhật Bản ban hành Sách trắng quốc phòng năm 2011, nhấn mạnh quan hệ đồng minh Mĩ – Nhật và “thuyết mối đe dọa Trung Quốc”. Tất nhiên, những hành động này không phải tự nhiên mà có. Sau chiến tranh, Nhật Bản lựa chọn con đường phát triển dưới sự bảo hộ của Mĩ. Do đó, ý nghĩa của Hiệp ước An ninh Mĩ – Nhật không chỉ hạn chế trong lĩnh vực an ninh; trên thực tế, hiệp ước này đã trở thành nền tảng trong chiến lược phát triển của Nhật Bản sau chiến tranh. Con đường phát triển đặc thù này khiến Nhật Bản phụ thuộc lớn vào Mĩ. Mặc dù Đảng Dân chủ Nhật Bản nhận định rằng “ảnh hưởng của Mĩ đang suy giảm”; tuy nhiên, 20 năm hoặc 30 năm sau, Mĩ vẫn có thể là cường quốc số một trên thế giới. Do vậy, về cơ bản, Nhật Bản sẽ không thoát khỏi cái bóng của Mĩ. Hiệp ước An ninh Mĩ - Nhật là nền tảng trong chiến lược phát triển của Nhật Bản Sách trắng quốc phòng cũng đặc biệt nhấn mạnh vai trò quan trọng của quan hệ đồng minh Mĩ – Nhật. Do đó, dễ dàng nhận thấy rằng, trong tương lai Nhật Bản vẫn tiếp tục theo đuổi chính sách ngoại giao ưu tiên duy trì và tăng cường quan hệ đồng minh Nhật – Mĩ. Về cơ bản, trong tương lai gần, Nhật Bản sẽ không thoát khỏi cái bóng của Mĩ Nhìn từ góc độ địa chính trị, Nhật Bản nhấn mạnh quan hệ đồng minh quân sự chiến lược với Mĩ, chính là muốn dựa vào sức mạnh quân sự của Mĩ “dọa” đối thủ tiềm tàng; trên thực tế là mượn sức mạnh Mĩ kiềm chế đối thủ. Năm 2010, GDP Trung Quốc vượt Nhật Bản khiến Nhật Bản chịu đả kích lớn. Cũng trong năm 2010, Nhật – Trung xảy ra vụ “đụng” tàu tại Đảo Điếu Ngư, thả thuyền trưởng Trung Quốc cũng khiến Nhật Bản cảm thấy “khó chịu”. Do đó, Nhật Bản càng quyết tâm dựa vào sức mạnh Mĩ để duy trì an ninh. Thủ tướng Nhật Bản Nato Kan cũng đã sửa đổi chính sách “bình đẳng trong quan hệ đồng minh Mĩ – Nhật” của cựu Thủ tướng Yukio Hatoyama sang chính sách “ưu tiên đồng minh”. Đằng sau những hành động của Nhật Bản trong vấn đề Đảo Điếu Ngư hay vấn đề biển Đông đều có hình ảnh của Mĩ Tất nhiên, phòng ngừa và kiềm chế sự phát triển của các cường quốc tại khu vực Đông Á (chủ yếu là Trung Quốc), duy trì vai trò lãnh đạo truyền thống và lợi ích đã đạt được cũng là trọng tâm trong chiến lược ngoại giao của Mĩ. Về kiềm chế Trung Quốc, Nhật – Mĩ có thể gọi là “anh em cùng chí hướng”. Quan hệ đồng minh Nhật – Mĩ đã trở thành biến số quan trọng tác động đến quan hệ Trung – Nhật và tình hình chính trị, an ninh Đông Á. Rất khó phủ nhận rằng, đằng sau những hành động của Nhật Bản trong vấn đề Đảo Điếu Ngư hay vấn đề biển Đông đều có hình ảnh của Mĩ. Những năm gần đây, trọng tâm chiến lược của Mĩ chuyển sang khu vực Đông Á, Mĩ công khai tham gia vào các công việc trong khu vực. Có thể dự đoán rằng trong tương lai Mĩ sẽ nhúng tay sâu hơn nữa vào các công việc tại khu vực này. Còn Nhật Bản, trong tương lai, có thể phụ họa với Mĩ áp dụng chính sách “ngoại giao bao vây” đối với Trung Quốc. Quan hệ tam giác Mĩ – Trung – Nhật đang trở nên phức tạp và khó lường. Quan hệ Trung – Nhật rất phức tạp. Giữa hai nước đang tồn tại nhiều mâu thuẫn và xung đột lợi ích rất khó giải quyết. Quan hệ đồng minh Nhật – Mĩ không bình đẳng khiến nhân tố Mĩ ảnh hưởng trực tiếp và to lớn đến Nhật Bản. Nội bộ Nhật Bản nhiều biến số bất ổn, lập trường trong nội Đảng Dân chủ thiếu tính nhất trí, triển vọng cầm quyền không chắc chắn. Giai đoạn hiện nay đang chứng kiến một điều chưa từng có trong lịch sử: Trung Quốc và Nhật Bản đều mạnh Trong hơn hai nghìn năm lịch sử, so sánh lực lượng Trung – Nhật luôn ở trong trạng thái không cân bằng: khi Trung Quốc mạnh thì Nhật Bản yếu và ngược lại. Tuy nhiên, so sánh lực lượng trong giai đoạn hiện nay đang chứng kiến sự thay đổi chưa từng diễn ra trong lịch sử: Trung Quốc và Nhật Bản cùng mạnh. Tâm lí bất an của giới chính trị Nhật Bản trước sự phát triển thần tốc của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của Nhật bản đối với Trung Quốc. Tương lai quan hệ Trung – Nhật sẽ đối mặt với nhiều thách thức Những nhân tố trên đây cũng đã quyết định cục diện vừa hợp tác vừa cạnh tranh, vừa phụ thuộc vừa kiềm chế giữa hai nước Trung – Nhật. Tương lai quan hệ Trung – Nhật sẽ đối mặt với nhiều thách thức do tồn tại rất nhiều nhân tố bất ổn.