>> Quan hệ Trung - Nhật xấu đi vì thủ tướng mới?

Thủ tướng Yoshihiko Noda, thủ tướng thứ 6 của Nhật Bản trong vòng 5 năm qua, sẽ phải đối phó với một núi khó khăn trong nước. Đó là phải tiếp tục khắc phục thảm hoạ sóng thần, cuộc khủng hoảng hạt nhân và một nền kinh tế trì trệ, đầy khó khăn. Chính vì vậy mà có thể hiểu được điều cuối cùng ông mong muốn là có một quan hệ xấu với Trung Quốc, bạn hàng lớn nhất của Nhật Bản. Tuy nhiên tin ông Noda lên làm thủ tướng được đánh giá một cách thận trọng ở Trung Quốc. Báo chí Trung Quốc đăng tải rộng rãi những phát biểu của ông bảo vệ ngôi đến ở Tokyo tôn vinh những người chết trong chiến tranh thế giới thứ 2 bao gồm cả những tội phạm chiến tranh loại A như Hideki Tojo và quan điểm cho rằng tăng cường sức mạnh quốc phòng của Bắc Kinh tạo ra bất ổn cho khu vực. Tờ Hoàn Cầu đã bình luận rằng: “Một diều hâu sẽ trở thành thủ tướng mới của Nhật Bản". Trong nước, ông Noda được coi là một nhà tài chính thông minh xuất thân từ gia đình khiêm tốn. Là cựu bộ trưởng tài chính, ông Noda rất có thể sẽ tập trung vào giải quyết những thách thức to lớn trước mắt, trước hết là vực lại nền kinh tế trì trệ và cắt giảm món nợ khổng lồ quốc gia. Nhưng giới truyền thông Trung Quốc đã mô tả ông như là một người theo chủ nghĩa dân tộc hữu khuynh và dự đoán quan hệ Trung - Nhật sẽ bước vào giai đoạn khó khăn, phức tạp. Thậm chí một số tờ báo có tư tưởng tự do hơn đã nhấn mạnh đến những ý kiến của ông, lần đầu đưa ra năm 2005 và được tái khẳng định đầu tháng 9/2011, là không nên coi những lãnh tụ thời chiến được thờ trong đền Yasukuni ở Tokyo là những tội phạm chiến tranh. Những chuyến viếng thăm ngôi đền Yasukuni của các chính khách thường trọc giận các nước láng giềng của Nhật Bản. Các chuyển viếng thăm đền của cựu thủ tướng Junichiro Koizumi đã gây ra một thời kỳ băng giá quan hệ 5 năm với Trung Quốc và Hàn Quốc. Một ngày sau khi ông Noda được bầu làm Chủ tịch đảng Dân chủ cầm quyền và sẽ được đưa ra bỏ phiếu tại quốc hội, cơ quan ngôn luận của Trung Quốc đã cảnh báo ông không bỏ qua “những lợi ích cốt lõi” của Bắc Kinh. Trong một bài bình luận với lời lẽ gay gắt, Tân Hoa Xã đòi ông Noda không được đến thăm đền Yasukuni và nói rằng Tokyo cần phải công nhận đòi hỏi của Bắc Kinh đối với các đảo đang bị Nhật Bản kiểm soát ở Đông Hải như Đảo Senkaku, hay Điếu Ngư Đài theo tiếng Trung Quốc. Năm 2010, quan hệ giữa 2 nước xấu đi trầm trọng khi một thủy thủ tàu đánh cá của Trung Quốc bị Nhật Bản bắt (sau đó được thả) khi chiếc tầu này cọ sát với một tầu tuần tra của Nhật Bản trong khu vực biển tranh chấp gần hòn đảo này. Tranh chấp lãnh thổ giữa 2 nước có thể sẽ lại xảy ra. Thời gian qua, 2 tàu ngư chính của Trung Quốc đã đi vào vùng biển tranh chấp gần quần đảo này và Nhật Bản đã lên tiếng phản đối. Ông Noda đã đưa ra một đề cập rõ ràng về Trung Quốc trong các bình luận của ông trong một cuộc họp báo chung của cả 5 ứng cử viên vào chức Thủ tướng khi ông nói rằng:” "Trong số các nước láng giềng của chúng ta, có một quốc gia đang pha trộn sự tăng trưởng kinh tế với chủ nghĩa dân tộc." Ông nói thêm rằng Nhật Bản “đã tạo ra một hình ảnh yếu khi nói đến vấn đề lãnh thổ. Chúng tôi không cần phải có tiến bộ, nhưng chúng ta cần được chuẩn bị trong trường hợp điều gì đó sẽ xảy ra". Năm 2011, ông Noda và những người khác trong nội các của cựu thủ tướng Naoto Kan đã không đến thăm Đền Yassukumi. Các nhà phân tích ở Nhật Bản tin rằng khi trở thành thủ tướng, ông Noda cũng sẽ không đến thăm ngôi đền này, hoặc đưa ra bất kỳ một tuyên bố mạnh mẽ nào về các tội phạm chiến tranh hay về quá khứ chiến tranh của Nhật Bản. Tân Thủ tướng Nhật Yoshihiko Noda. Ông Naoto Nonaka - giáo sư chính trị tại ĐH Gakushuin ở Tokyo nói : "Không có lý do gì để ông ta sẽ phải có hành động về vấn đề này. Còn nhiều vấn đề khác phải làm”. Còn theo ông Koichi Nakano - giáo sư chính trị tại ĐH Sophia ở Tokyo, rất có thể ông Noda sẽ dịu giọng hơn về những bình luận cũ của mình. “Nhiều người đã học được một bài học về ‘kỷ nguyên băng giá’ của thủ tướng Koizumi.” “Ông ấy không có lợi ích trong việc làm phức tạp tình hình bằng cách tạo ra một bầu không khí căng thẳng trong lúc ông cần hợp tác với các nước châu Á để đưa Nhật Bản ra khỏi sa lầy kinh tế.” Trung Quốc đã vượt Mỹ để trở thành nước bạn hàng lớn nhất của Nhật Bản với 176 tỷ USD thương mại trong 6 tháng đầu năm 2011. Khi tầng lớp trung lưu của Trung Quốc phát triển, thị trường đang phát triển của Trung Quốc sẽ đem lại những tiềm năng lớn cho các nhà xuất khẩu Nhật Bản. Nhật Bản cũng đang phấn đấu để thu hút thêm khách du lịch Trung Quốc. Lương Vân Tương (Liang Yunxiang), một chuyên gia về Nhật Bản tại ĐH Bắc Kinh nói rằng những vấn đề về lịch sử và lãnh thổ đã trở thành các điểm nhạy cảm lâu năm, cũng như cá tính và thái độ của nhà lãnh đạo 2 nước đều có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ rộng lớn hơn giữa 2 nước. Chuyên gia này nhận xét: “Ông Yoshihiko Noda vốn không thân thiện với Trung Quốc và đó không phải là một sự bắt đầu tốt đẹp.” Theo thông lệ, Thủ tướng Ôn gia Bảo đã chính thức gửi điện chúc mừng Thủ tướng Noda và kêu gọi 2 bên cùng nhau phấn đấu để thúc đẩy hợp tác. Jeff Kingston, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu châu Á - ĐH Tokyo nhận xét: Thủ tướng Noda cần phải cẩn thận hơn mỗi khi đề cập đến quan hệ lịch sử của Nhật Bản với châu Á. Nhưng ông kết luận: “Tôi không cho đây là một vấn đề lớn sẽ phá hoại quan hệ 2 nước. Nhưng tôi nghĩ là từ nay ông ấy sẽ thận trọng hơn”. "Rõ ràng là tương lai kinh tế của Nhật Bản sẽ gắn liền với sự trỗi dậy của Trung Quốc và việc mang mối quan hệ kinh tế lành mạnh ra làm con tin lịch sử không hay ho gì.” Về phần mình, Thủ tướng Noda nói rằng ông sẽ cố gắng tiến hành những thay đổi cần thiết và hy vọng có được một hệ thống chính trị hậu thuẫn ở Nhật Bản giúp ông làm được điều ấy. Nhưng với những gì ông thừa kế từ thủ tướng Kan, nhất là với một quốc hội chia rẽ và đảng cầm quyền của ông cũng đang chia rẽ, câu hỏi đặt ra là liệu nhiệm kỳ của ông có giống như 5 vị thủ tướng trước đây hay không?