>> Tìm hiểu máy bay huấn luyện Yak-130

Yak-130 là một trong những máy bay huấn luyện hàng đầu thế giới bởi nó có khả năng đáp ứng những yêu cầu đào tạo các phi công đạt đến trình độ kỹ sư bay. >> Chi tiết máy bay huấn luyện Yak-130 >> 6-12 chiếc Yak-130UBS sắp về Việt Nam Khi phát triển máy bay huấn luyện phi công, các chuyên gia quân sự đã tính đến xu hướng của thị trường máy bay huấn luyện và máy bay chiến đấu hạng nhẹ trên thế giới, ngoài nhiệm vụ đào tạo, huấn luyện phi công, máy bay còn có khả năng thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu trong các cuộc xung đột khu vực và trong các hoạt động chống khủng bố với mọi điều kiện thời tiết, thời gian trong ngày. 'Bệ phóng' cho kỹ sư bay  Năm 1991, hãng Yakovlev phát triển máy bay Yak-UTS và hoàn thành nguyên mẫu đầu tiên vào tháng 9/1993. Trong thời gian này hãng đã ký với công ty Aemacchi của Italia để cùng nhau phát triển máy bay huấn luyện với tên gọi Yak/AEM-130. Thế nhưng cuộc tác hợp này đã nhanh chóng “đường ai nấy đi” vì không thống nhất được một số vấn đề trong thiết kế, hai bên tiếp tục phát triển phi cơ của mình trên nền tảng của thiết kế chung Yak/AEM-130, phía Nga phát triển với tên Yak-130, còn Italia chế tạo máy bay của riêng mình M-346 “bác sĩ”, thế nên chúng được gọi là “anh em song sinh”. Chuyến bay đầu tiên của Yak-130 diễn ra vào ngày 26/4/1996. Trong thời gian 32 phút của chuyến bay đầu tiên, máy bay đã đạt được tốc độ 350km/h ở độ cao 2.000m, thực hiện tiếp đất cất cánh với việc thả cánh cản, thực hiện chuyến bay thông trường với độ cao 200m cùng với bài bay vòng kín góc kẹp trong chương trình thử nghiệm của mình. Yak-130 có thể sử dụng cho các nhiệm vụ tiêm kích, cường kích khi cần thiết. Sau chuyến bay thử, Nga đã công bố hiệu suất bay, tính năng cất hạ cánh và khả năng điều khiển chuyến bay ở góc tấn công lên đến 40 độ. Yak-130 đã trải qua tổng cộng 300 chuyến bay an toàn trong suốt quá trình thử nghiệm các tính năng kỹ chiến thuật, khả năng chiến đấu và thử nghiệm các trang bị, vũ khí cũng như các hệ thống đảm bảo cho phi công, trong đó có cả những chuyến bay thử nghiệm trong chương trình phối hợp đặc biệt của Không quân Nga. Đa năng Yak-130 ra mắt trên thị trường thế giới bằng việc tham gia triển lãm Hàng không quốc tế ở Pháp năm 1997, 1999 và triển lãm Hàng không Vũ trụ ở Moskva năm 1999 (MAKS). Tháng 4/2002, Nga công bố Yak-130 là người chiến thắng trong cuộc “tranh hùng” cùng với Mig-AT, để phát triển và chế tạo máy bay huấn luyện đầu tiên cho Không quân Nga. Với kinh phí của chương trình phát triển Yak-130 chỉ vào khoảng 200 triệu USD, chẳng đáng là bao so với các dự án quân sự khổng lồ khác, nhưng chương trình này đã bắt đầu thể hiện tính hiệu quả của nó với những hợp đồng đã được ký kết và những kế hoạch tiềm năng không những của không quân Nga mà còn của một số nước trên thế giới. >> Irkutsk sắp ra lô Yak-130 mới Theo các nhà phân tích, tiềm năng xuất khẩu của máy bay này có thể đạt 300 chiếc đến 2025 và 500 chiếc đến 2050. Hiện tại Yak-130 đang được sản xuất hàng loạt tại Công ty cổ phần Naz Sokol thuộc TP.Nizhny Novogorod và đang được công ty Irkut và Rosoboronexport tích cực tiếp thị trên thị trường. Máy bay huấn luyện - chiến đấu Yak-130 được thiết kế để đào tạo các học viên bay về kỹ năng lái máy bay cũng như thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu với mục tiêu trên mặt đất và trên không tương ứng với những tính năng của máy bay thế hệ 4+ và thứ 5. Buồng lái tiện nghi, hiện đại của phi công ngồi trước. Trong quá trình đào tạo, máy bay Yak-130 có khả năng chu cấp đầy đủ để đào tạo các phi công cho từng loại máy bay cụ thể và thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu một cách toàn diện, ngoài ra, có thể sử dụng để đào tạo chuyển loại ngắn hạn, đào tạo bay theo đội hình chiến đấu với mục đích duy trì kỹ năng lái thuần thục và vận dụng hết khả năng tác chiến của các chiến đấu cơ, nắm vững nguyên lý hệ thống vô tuyến điện tử, hệ thống vũ khí trên máy bay cũng như khả năng làm việc của chúng. Yak-130 đáp ứng 80% chương trình huấn luyện thực hành cho các phi công, đây là một trong những chương trình chính trong toàn bộ giáo trình huấn luyện phi công, trong đó bao gồm huấn luyện vi tính, huấn luyện mô phỏng chuyên ngành, tích hợp kiểm tra khách quan giống như trên máy bay Yak-52M và Yak-152. Máy bay Yak-52 được sử dụng như là máy bay huấn luyện cơ bản của Không quân Việt Nam, thuộc Trung đoàn Không quân 920, Trường sĩ quan Không Quân, vì là máy bay huấn luyện cơ bản nên tất cả các phi công của Không quân Việt Nam đều phải trải qua những năm tháng “đi mây về gió” cùng với Yak-52. Khác biệt Máy bay huấn luyện Yak-130 có hình dáng khí động học tiên tiến, có lực đẩy lớn so với máy bay thế hệ trước cùng mục đích, cho phép máy bay thực hiện các bài bay ở mọi chế độ điển hình của các máy bay chiến đấu hiện đại trên thế giới cũng như hiệu quả khi thực hiện nhiệm vụ chiến đấu. Ngoài khả năng cơ động cao, máy bay này có những đặc tính nổi trội, hệ thống động lực mạnh, có khả năng bay ở tốc độ thấp, góc tấn công lớn đến 40 độ, tốc độ leo cao nhanh, đặc tính ổn định cao, hệ thống cất và hạ cánh vững chắc và có khả năng cất hạ cánh ở đường băng ngắn, tải trọng chiến đấu lớn và có khả năng thích nghi với vũ khí chính xác cao khác nhau. Ngoài ra, trên Yak-130 có hệ thống điều khiển tích hợp cao với khả năng tái lập trình, có thể chịu gia tốc trọng trường +8g tới -3g và có khả năng thực hiện các chuyến bay nhào lộn đặc biệt để huấn luyện phi công cho chiến đấu cơ thế hệ 4+, như Su-30, Mig-29, F-15 và F-16, Rafale, Typhoon và máy bay thế hệ thứ năm F-22, F-35, Sukhoi T-50. Tính ưu việt của Yak-130 là sự hiện đại trong thiết kế, tính chắc chắn của khung vỏ máy bay, động cơ có công suất lớn, độ tin cậy cao của các hệ thống, tuổi thọ lớn và khả năng tự động hoá cao của máy bay. Các thông số cơ bản: Kíp lái: 2 người Sải cánh: 9,72 m Chiều dài máy bay: 11,49 m Diện tích cánh: 23,52 m2 Khối lượng rỗng: 4.500kg Khối lượng cất cánh: 6.350 kg Khối lượng cất cánh tối đa: 9.000 kg Động cơ: hai động cơ tuốc bin phản lực tùy chọn (DR-35, AI-222-25 …) Tốc độ tối đa: 1.050 km/h Tầm hoạt động: 1.850 km Bán kính chiến đấu: 1.315km Với thiết kế khí động học tiên tiến, hệ thống điện tử hiện đại, vũ khí kết hợp "Nga - Mỹ - Âu", Yak-130 là một trong những máy bay huấn luyện - chiến đấu hiện đại hàng đầu. Yak-130 là dạng máy bay cánh đơn sơ đồ kinh điển có cánh hình mũi tên và được bố trí giữa thân như chiến đấu cơ thế hệ 4+ và 5 nhằm tận dụng lực nâng của cánh (chế tạo bằng hợp kim nhẹ, bề mặt là sợi carbon). Cánh đuôi được bố trí thấp hơn cánh chính làm cho mọi chuyển động của máy bay linh hoạt hơn và giúp phi công lựa chọn góc tấn công lớn. Độc đáo thiết kế Máy bay được thiết kế buồng lái hai chỗ ngồi và hai động cơ turbin phản lực, máy bay có tuổi thọ 10.000 giờ bay và có thể tăng hạn lên 15.000 giờ bay, tương ứng 20.000 lần cất hạ cánh với niên hạn sử dụng là 30 năm. Ngoài ra, các cửa hút khí của động cơ có khả năng đóng khi máy bay di chuyển trên mặt đất, nhằm tránh vật lạ rơi vào động cơ. Đặc trưng của Yak-130 là dạng ba càng được gia cường, có tấm chắn bụi ở càng trước. Máy bay có khả năng cất và hạ cánh trên đường băng đất nện nhỏ có bụi bẩn hoặc bằng bê tông có độ dài không lớn hơn 1.000m, chiều dài chạy đà cất cánh 380 m và chiều dài hạ cánh 670m nhờ có cánh cản. Là dạng máy bay huấn luyện nên ghế ngồi được thiết kế kiểu trước sau và vòm kính được đặt cao cho phép phi công có tầm quan sát rộng hơn và khả năng khóa mục tiêu tốt hơn, phi công phía trước có tầm nhìn qua mũi của máy bay -16 độ, còn phi công ngồi sau là -6 độ. Buồng lái máy bay được che hoàn toàn bằng kính thủy tinh có khả năng chống đạn, được trang bị hệ thống tạo khí oxy trên khoang lái và ghế phóng loại K-36TL3.5 zero-zero. Máy bay được trang bị hai động cơ turbin phản lực RD-35 với lực đẩy 2.200 kg cho mỗi động cơ, gấp gần ba lần lực đẩy máy bay L-39, được trang bị hệ thống điều khiển kỹ thuật số và giờ hoạt động lên đến 6.000 giờ. Ngoài ra, trên Yak-130 có thể được trang bị hai động cơ AI-222-25, lực đẩy mỗi chiếc là 2.500 kg, có thể đạt đến tốc độ cận âm 1.050km/h. Phiên bản xuất khẩu được trang bị động cơ theo nhu cầu của khách hàng. Động cơ công suất cao là thế mạnh của máy bay Yak-130 so với các loại cùng chức năng. Ngoài ra, nhằm cung cấp điện xoay chiều cho các hoạt động của máy bay trên mặt đất và có thể khởi động trên không trong trường hợp khẩn cấp trên máy bay trang bị động cơ phụ TA-14. Sát thực tế chiến đấu Yak-130 có thùng nhiên liệu chứa 1.750 kg được thiết kế bên trong. Ngoài ra máy bay có thể mang thùng nhiên liệu phụ. Đáng chú ý là máy bay có khả năng trang bị hệ thống tiếp nhiên liệu trên không, khả năng hiếm có đối với các máy bay huấn luyện, nhưng lại là một trong các yêu cầu gần như là bắt buộc đối với máy bay chiến đấu hiện nay. Điều này giúp cho phi công tương lai của chiến đấu cơ thế hệ 4+ và 5 làm quen với những thao tác tiếp nhiên liệu trên không mà còn làm tăng hiệu quả huấn luyện vì không phải “đáp” để nạp nhiên liệu cũng như tăng bán kính hoạt động cho biến thể chiến đấu. Hệ thống điện tử hàng không trên máy bay cực kỳ hiện đại, bao gồm hệ thống điều khiển điện tử “fly-by-wire” với khả năng lập trình lại đặc tính ổn định và tính điều khiển, hệ thống hiển thị trên kính, hệ thống hiển thị thông tin trên màn hình LCD, hệ thống thông tin, đài đo cao, hệ thống dẫn đường vệ tinh tương tự chiến đấu cơ hiện đang sử dụng trên thế giới. Yak-130 có khả năng quan sát bằng video các hành vi của phi công cũng như không gian bên trong và bên ngoài buồng lái. Video tự động ghi hình liên tục các thông tin và hiển thị lên màn hình LCD. Màn hình chỉ thị của giáo viên và học viên bay gồm ba màn hình kỹ thuật số đa chức năng với kích thước 6-8 inch, không có các chỉ thị điện - cơ trên các máy bay huấn luyện trước kia, hệ thống hiển thị hình ảnh trên kính mũ phi công có thể được áp dụng. Hệ thống điện tử có kiến trúc mở với ba hệ thống trao đổi thông tin theo tiêu chuẩn MIL-STD-1553V. Vũ khí kết hợp "Nga - Mỹ - châu Âu" Yak-130 được thiết kế như là một cường kích hạng nhẹ. Do đó, máy bay có hệ thống vũ khí mở với khả năng tích hợp cao, có khả năng tương thích vũ khí Nga và phương Tây với lượng vũ khí lên đến 3.000 kg và được bố trí trên 9 giá treo bên ngoài. Tùy từng nhiệm vụ, Yak-130 có thể mang: tên lửa dẫn hướng không đối đất Kh-25ML, tên lửa dẫn hướng không đối không R-73 (hoặc tên lửa AIM-9L/M của Mỹ ), tên lửa chống tàu Mk-2A (Italia sản xuất), 4 quả bom điều khiển KAB-500L (hoặc Rockeye II của Mỹ), 4 quả bom không điều khiển nặng 500 kg hoặc 8 quả bom nặng 250 kg (hoặc loại Mk.82 và Mk.83 của Mỹ), rocket không điều khiển B-8M và B-13L (AL-25-50, LAU-51), pháo UPK-25-250 (DEFA, Aden), thiết bị trinh sát VICON-601 hoặc EW (ELT-55). Thiết kế mang các loại vũ khí Nga và Mỹ - Châu Âu sản xuất, Yak-130 nhắm tới khách hàng thường "ưa thích" sản phẩm Mỹ - châu Âu. Để giúp phi công lựa chọn phần mềm cho bài tập bay cụ thể, Yak-130 có trang bị hệ thống mô phỏng điều khiển trên máy tính, ngoài ra với hệ thống này phi công có thể lựa chọn kiểu bay khi đang bay để hoàn thành chuyến bay huấn luyện trong mọi điều kiện thời tiết. Radar trên Yak-130 có phạm vi dò tìm mục tiêu có diện tích phản xạ radar 5 m2 là 80 km ở phía trước và 40 km ở phía sau, ngoài ra có khả năng theo dõi đồng thời 8 mục tiêu, tiêu diệt cùng lúc 4 mục tiêu. Các phương tiện mô phỏng chế độ chiến đấu gồm: mô phỏng không gian chiến đấu, tìm kiếm, phát hiện, xác định và bắt các mục tiêu trên không, phóng tên lửa không đối không tầm nhiệt và dẫn hướng, phóng phương tiện gây nhiễu đối phương, hệ thống tương tác giữa các máy bay và với trạm kiểm soát mặt đất, hệ thống mô phỏng tấn công mục tiêu mặt đất bằng tên lửa không đối đất dẫn hướng… Cấu hình của Yak-130 có thể thay đổi theo chức năng huấn luyện - chiến đấu, tấn công hạng nhẹ và máy bay huấn luyện trên tầu sân bay cũng như đào tạo phi công cho các máy bay vận tải quân sự và dân sự. Mức độ chuẩn hóa giữa biến thể huấn luyện và huấn luyện - chiến đấu của Yak-130 đạt khoảng 90%.

>> Irkutsk sắp ra lô Yak-130 mới

Trong lô máy bay Yak-130 xuất khẩu sắp tới, 16 chiếc sẽ chuyển giao cho Không quân Yak-130, 6 chiếc còn lại sẽ biên chế cho Không quân Nga thay vì bán cho Libya. Tại diễn đàn kinh tế Baikal ở Irkutsk, chủ tịch tập đoàn sản xuất máy bay Irkut, ông Alexei Fedorov nói với các phóng viên rằng hiện nay có khoảng 30 chiếc máy bay Yak-130 đang được hoàn thiện các khâu cuối cùng và chờ xuất xưởng tại nhà máy Irkutsk. Trong số đó, 16 chiếc bán cho không quân Algeria theo một bản hợp đồng kí trong năm 2006. Một hợp đồng khác là với Libya, khi Irkut hợp tác với công ty Rosoboronexport dự định cung cấp 6 chiếc Yak-130 huấn luyện chiến đấu mới. Theo đó, Nga sẽ cung cấp 2 chiếc trong năm 2011 và 4 chiếc năm 2012. Nhưng hợp đồng này đã bị đình chỉ do chiến sự xảy ra ở quốc gia Bắc Phi này. Máy bay huấn luyện/chiến đấu Yak - 130. Tuy nhiên, khách hàng chính của Irkut vẫn là Không quân Nga. Các hợp đồng với Bộ Quốc phòng dự kiến sẽ hoàn tất vào cuối năm 2011, và các lô máy bay sẽ được giao vào đầu năm 2012. Chủ tịch Fedorov cho biết Bộ quốc phòng Nga vẫn chưa đồng ý với mức giá Yak-130 mà tập đoàn đưa ra. Nhưng người ta cho rằng vấn đề này sẽ được giải quyết trong tương lai gần, và nếu thế Irkut sẽ cung cấp 65 chiếc Yak-130 cho không quân Nga. Hiện tại vẫn còn nhiều đối thủ cạnh tranh với Irkut, trong đó có nhà máy Nizhny Novgorov. Nhưng lợi thế của Irkut là có nền tảng sản xuất hiện đại, và hiện tại đã có khoảng 20 thân máy bay đã được lắp ráp. 65 chiếc Yak-130 dự kiến sẽ hoàn thành chuyển giao vào năm 2015, đáp ứng yêu cầu chương trình cung cấp vật tư vũ khí và máy bay tấn công cho không quân Nga, dần dần thay thế Su-25. Yak-130 được phát triển do yêu cầu của không lực Nga và được thiết kế để huấn luyện chiến thuật cho phi công. Hiện nay, Yak-130 là máy bay huấn luyện duy nhất trên thế giới có các đặc tính khí động học không thua kém các máy bay chiến đấu hiện đại. Máy bay được trang bị hiện đại, khả năng cơ động được đánh giá cao với vận tốc có thể đạt 1.060 km/h. Trong phiên bản chiến đấu của UBS Yak-130 có thể mang tổng số vũ khí với trọng lượng lên tới 3 tấn.